Kategoria: Kazania i artykuły o Słudze Bożym

Gdy Maciej Gądek, mając 11 lat, przybył z rodzinnych Marszowic do konwiktu karmelitów bosych w Wadowicach, w dniu 15 grudnia 1894 r., znalazł tam elitarne środowisko wybitnych i świątobliwych zakonników. Nie wszyscy byli Polakami, kilku z nich wywodziło się z innych prowincji Zakonu, którzy od 1880 r. swoją obecnością i obserwancją wspierali dzieło tzw. reformy czerneńskiej i odnowy życia karmelitańskiego na ziemiach polskich. Przełożonymi wikariatu wadowickiego w okresie nauki gimnazjalnej Macieja Gądka (1895-1901) byli kolejno: św. o. Rafał Kalinowski (w latach 1892-1894 oraz 1897-1898); o. Kazimierz Rybka (w latach 1894-1897); o. Chryzostom Lamoš, Morawianin (w latach 1898-1900); oraz o. Bartłomiej Díaz de Cerio, Hiszpan (w latach 1900-1903).

Po przybyciu do konwiktu Maciej Gądek wszedł w rytm regulaminu przewidzianego dla chłopców. Celem tej instytucji była formacja zmierzająca do rozeznania przez nich powołania i podjęcia decyzji wstąpienia do Zakonu Karmelitów Bosych. Znaczny wpływ na rozwój duchowy i religijny w okresie gimnazjalnym Macieja Gądka wywarł przede wszystkim dobry przykład życia karmelitów-wychowawców.

Zasady wychowawcze o. Rafała Kalinowskiego

Sługa Boży o. Anzelm we „Wspomnieniach o początkach Internatu” podkreśla, że wychowanie w tymże domu karmelitańskim nie miało znamion surowości, gdyż o. Rafał Kalinowski, jako przełożony i doświadczony wychowawca, w taki sposób ustawił normy internatu, że wychowanie chłopców miało być skierowane na budowanie w nich poczucia ludzkiej godności. Sługa Boży zaświadcza również, że wszyscy prefekci byli dla chłopców bardzo dobrzy, uczestniczyli razem z nimi w modlitwach, czuwali, by chłopcy pilnie odrabiali lekcje i w swoim czasie zachowali milczenie.

W założeniach wychowawczych św. Rafała Kalinowskiego juwenat wadowicki miał być raczej namiastką domu rodzinnego, gdzie na pierwszym miejscu stawiana jest wzajemna miłość, szacunek i życzliwość. Sługa Boży zaświadcza: „na błędy i wyskoki [chłopców-studentów] zwracano uwagę, tak jak to zwykła czynić matka w domu. […] System naszego wychowania w początkach był raczej rodzinny i czuliśmy się rzeczywiście jak w rodzinie^”.

Chłopcy nie płacili za swoje utrzymanie, lecz byli na całkowitym utrzymaniu Zakonu. Chociaż warunki mieszkaniowe były bardzo ubogie, to - jak wspomina Sługa Boży - „nikt z nas nie myślał nawet, żeby mogło być lepiej”.

Podobnie traktowano praktyki religijne, nie stosowano przymusu, lecz zasadę dobrowolności i dobrego przykładu wychowawców. Wszyscy chłopcy pochodzili z rodzin wierzących i nie potrzebowali specjalnej zachęty, a tym bardziej nakazu do praktykowania spowiedzi i Komunii św. Centrum ich życia religijnego stanowiła domowa kaplica, z obrazem św. Józefa trzymającego w ramionach Dzieciątko Jezus. Jak zaznacza Sługa Boży, przynajmniej raz w miesiącu chłopcy „z własnej ochoty” przystępowali do Sakramentu Pokuty. Każdego dnia nawiedzali Najświętszy Sakrament, a wieczorem w kaplicy była praktykowana adoracja – i jak zaznacza – „nie przymusowa, ale dobrowolna”.

Kontakt ze św. Rafałem

Maciej Gądek podczas pobytu w internacie karmelitańskim miał okazję na co dzień poznawać z bliska o. Rafała Kalinowskiego, świętego zakonnika i odnowiciela Karmelu w Polsce. Jako ministrant służył mu do Mszy św. i nawet u niego spowiadać się. Ponadto korzystał u niego z korepetycji z algebry i trygonometrii, zwłaszcza gdy przygotowywał się do egzaminu. Pobierał u niego także lekcje języka francuskiego. Miał więc sposobność zaobserwować niezwykłe cnoty świętego zakonnika. Jego osobowość i świętość wywarły wielki wpływ na dalsze życie gimnazjalisty Macieja, o czym zeznał w jego procesie beatyfikacyjnym:

„Około 1900 r., jako uczeń V klasy gimnazjalnej w Wadowicach, chodziłem do celi Sługi Bożego [o. Rafała] na lekcje matematyki. Z wielką cierpliwością i miłością wykładał mi zasady matematyczne. Trwało to przez pięć lekcji. Bardzo się cieszył, gdy się później dowiedział, że [moja] odpowiedź wypadła bardzo dobrze. Postać Sługi Bożego [o. Rafała] z jednej strony bardzo pociągała, z drugiej zmuszała do wielkiego szacunku^”.

Dzięki o. Rafałowi Maciej zrobił znaczne postępy, nie tylko w matematyce. Jego postawa motywowała alumnów, aby byli pilnymi uczniami, a w przyszłości także dobrymi zakonnikami. Dla wrażliwej duszy Macieja Gądka „świetlista postać” o. Rafała Kalinowskiego stała się wzorem i dzięki tej relacji już w okresie nauki gimnazjalnej zrodziło się u Macieja powołanie karmelitańskie.

Znów, gdy br. Anzelm Gądek, jako nowicjusz i profes przebywał w Czernej (1901-1903), sporadycznie odwiedzał ten klasztor wikariusz prowincjalny, o. Rafał Kalinowski, który w tym czasie na stałe przebywał w Wadowicach. Sługa Boży o. Anzelm po latach wspominał, że w drugim roku nowicjatu, jako „niegodny jego współbrat” kilka razy miał szczęście rozmawiać z o. Rafałem dłużej na rekreacji. Święty był po ojcowsku zainteresowany zdrowiem młodego profesa, który miewał kłopoty z płucami, dlatego dawał mu praktyczne rady, jak dbać o swoje zdrowie. Sługa Boży później, w liście do o. Jana B. Bauchauda, pierwszego biografa św. Rafała wyznał:

„Rozmowy z o. Rafałem dotyczyły przede wszystkim historii Zakonu, braci karmelitów, świadków i męczenników za wiarę oraz sprawy dotyczące kultu Matki Bożej Ostrobramskiej. Zaliczam do najpiękniejszych te parę rekreacji z nim przepędzonych, bo zawsze odchodziłem zbudowany i zachęcony do pracy nad dobrem Zakonu”.

s. Konrada Dubel

Szersze opracowanie na temat relacji obydwu w/w postaci polskiego Karmelu można znaleźć na naszym blogu w artykule z 2019 r.:

https://www.anzelmgadek.pl/sw-rafal-kalinowski-i-sluga-bozy-anzelm-gadek-ocd/

29 kwietnia 1923-2023

Sługa Boży o. Anzelm Gądek OCD poznał s. Teresę od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza – z lektury jej „Dziejów duszy”. Niespełna pięć lat po śmierci Teresy jej autobiografia została przetłumaczona na język polski przez karmelitanki bose z Przemyśla i wydana już na początku 1902 r. (por. Jerzy Zieliński ocd, Kulisy pierwszego polskiego tłumaczenia "Dziejów duszy", s. 21). Jako nowicjusz w Czernej, br. Anzelm doskonale zrozumiał swoją siostrę w Karmelu i jej „małą drogę”. Sam przeżywał podobne porywy miłości Bożej, czemu dawał wyraz w swojej młodzieńczej poezji:

Kocham Cię, Boże…
Dałeś mi życie wiekuisty Panie,
A z życiem Siebie i wszystko, co Twoje!
Otwarłeś skarby, jak morza wylanie,
Tylu łask zdroje –
Więc dziś ku Tobie wołam w pokorze –

Kocham Cię Boże!
Skąd mnie nędznemu z Tobą mówić śmiałość,
Przed którym niebo upada na twarzy?
Tyś mię ukochał nad stworzenia całość,
Więc serce marzy,
Kryjąc się w Twojej miłości przestworze –

Kocham Cię Boże!
Kiedy rozważam Twej dobroci dary,|
Oniemieć muszę i dziękować w duchu:
Im dłużej żyję, uczuwam, że miary
Nie znasz w łask ruchu –
Toż jasno widząc Twej hojności morze,

Kocham Cię Boże! […]
Kocham, bo wierzę, a wierząc miłuję,
Żeś Bogiem moim, żeś Panem nad Pany!
Tylko drobinę Twej wielkości czuję,
W proch zagrzebany –
Lecz gdy mą słabość Twa wszechmoc wspomoże

Kocham Cię Boże!
Kocham Cię Panie! boś Bogiem miłości,
Twój Syn odwieczny oddał za mnie życie;
I straszną kaźnią zmazał moje złości,
Na góry szczycie –
Więc gdy w mym sercu Twa miłość rozgorze,

Kocham Cię Boże! (br. Anzelm, Notatki nowicjackie, 15-17r)

Od 1914 r. Sługa Boży szerzył w środowisku krakowskim kult Dzieciątka Jezus. W pracy duszpasterskiej inspirował się nauką o dziecięctwie Bożym i propagował przykład świętości Teresy z Lisieux. Gdy w 1921 r. czynił przygotowania do założenia w Polsce kontemplacyjno-czynnego zgromadzenia sióstr karmelitanek Dzieciątka Jezus, w Rzymie dobiegał końca proces beatyfikacyjny s. Teresy. Przy „huraganie” chwały i „deszczu róż”, tzn. licznych łaskach otrzymywanych przez jej czcicieli na całym świecie, papież Benedykt XV, 14 sierpnia 1921 r. promulgował dekret o heroiczności cnót tej francuskiej karmelitanki. Niespełna pół roku później, Sługa Boży o. Anzelm pisał do karmelitanek w Przemyślu, które przez przetłumaczenie jej autobiografii oraz wydawaniu obrazków Teresy z modlitwą, miały zasadniczy udział w szerzeniu jej kultu w Polsce:

„Na pociechę Waszą powiem zaraz, co mi pisano ze Rzymu, że na przyszły rok na wiosnę będzie beatyfikacja Tereni. Dla Was to będzie tryumf największy, boście się najwięcej przyczyniły do rozszerzania czci tej „Malutkiej” (List do m. Weroniki Smoczyńskiej ocd, przeoryszy w Przemyślu, 24 V 1922).

Znów na początku 1923 r., jako wyższy przełożony polskiego Karmelu, dzielił się radością swojego serca i wzywał wspólnoty karmelitańskie w Polsce do przygotowania się do uroczystych obchodów beatyfikacji Teresy:
„Przewielebna Matko! Gaudium magnum! Terenia na ołtarzach! 12 lutego [1923 r.] dekret o cudach został zatwierdzony. Ojciec Święty miał przepiękną przemowę. Nowa chwała Karmelu i nowy dowód żywotności Zakonu. Ogromnie się cieszę i z Wami dzielę radość. Obym się jeszcze doczekał, by i z Waszego Karmelu taka chwała była Kościołowi i polskiemu Karmelowi. Gotujcie powoli świąteczne stroje na przyszłe uroczystości. Bo choćby się i sprzedać, to trzeba wielką paradę uczynić” (List do m. Antoniny Kobylińskiej, ocd, przeoryszy we Lwowie, luty 1923).

Dzień beatyfikacji

W dniu 29 kwietnia 1923 r. papież Pius XI beatyfikował w Rzymie s. Teresę od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza. Sługa Boży o. Anzelm, pomimo zaproszenia przez o. Generała Zakonu, nie mógł pojechać do Rzymu z powodu pilnych obowiązków prowincjała. Natomiast tego samego dnia wieczorem dał upust entuzjazmowi, który napełniał jego duszę i w krakowskim kościele karmelitów wygłosił płomienne kazanie, w którym życie i misję Teresy postawił za wzór świętości dla wiernych (treść kazania - w następnej części).

Gdy wkrótce Sługa Boży odwiedził w Sosnowcu założonego przez siebie Siostry karmelitanki, nadał im jako patronkę błogosławioną Teresę od Dzieciątka Jezus (Kronika, s. 35). W kolejnych miesiącach, razem ze współbraćmi, organizował w kościołach karmelitańskich tridua ku czci umiłowanej przez wszystkich nowej Błogosławionej. Ówczesna Polska potrzebowała takiej orędowniczki w niebie. Dlatego Sługa Boży śmiało wzywał jej wstawiennictwa, które i dziś jest nam bardzo potrzebne:

„O zuchwała Tereniu! Wybacz, że Cię tak nazwę, ale Ty mi przebaczysz boś Ty Siostra moja.... Tyś tak bardzo kochała Kościół święty, więcej niż matkę swoją.... Ach! Módl się dziś za ten Kościół, […]; módl się za Karmel, boś Ty zawsze w nim była i zawsze będziesz. Módl się za nas, kapłanów, wielu nam urąga, lecz mało kto za nas się modli; módl się, byśmy godnie brali do ręki ten kluczyk; i za Ukrainę i za Berdyczów, za kapłanów, którzy są pod bolszewikami; wiesz za co oni cierpią tak okropnie... za to, że nie chcą oddać tego kluczyka i naczyń świętych”.

                                                                                                      c.d.n.
opracowała s. Konrada Z. Dubel, cscij

 

Corocznie, w dniu 15 października cała rodzina karmelitańska obchodzi uroczystość Reformatorki Zakonu i Doktora Kościoła św. Teresy od Jezusa. Również w tym szczególnym dniu siostry karmelitanki Dzieciątka Jezus obchodzą rocznicę śmierci swojego Ojca Założyciela Sługi Bożego Anzelma Gądka OCD, który odszedł do wieczności 15 X 1969 r.

W bieżącym roku 2022 w łódzkiej wspólnocie Zgromadzenia przy ul. Złocieniowej 38, obchody 53. rocznicy śmierci Ojca Założyciela rozpoczęto Mszą świętą o łaskę jego beatyfikacji, sprawowaną w zakonnej kaplicy o godz. 7.00 przez o. Piotra Bajorka OCD. Następnie siostry uczciły rocznicę śmierci Ojca Założyciela krótkim wspomnieniem i znaną pieśnią: Szczęśliwy Czcigodny Nasz Ojcze...

Po południu wysłuchały archiwalną konferencję Ojca Założyciela, wygłoszoną do przełożonych Zgromadzenia w Sosnowcu w 1968 r. oraz obejrzały prezentację Refleksje w jesieni życia..., przygotowaną przez siostrę wicepostulator. Siostry z uwagą i refleksją wysłuchały nauki Ojca Założyciela, który nie przestaje do nas mówić przez swoje pisma i świadectwo życia. Zarówno konferencja, jak i prezentacja są dostępne na blogu www.anzelgadek.pl i wiele naszych wspólnot skorzystało z tych materiałów.

Wieczorem, o godz. 18.00 w kościele ojców karmelitów przy ul. Liściastej 9, pod przewodnictwem o. Ernesta Zielonki OCD, przeora i proboszcza parafii, została odprawiona Msza św. dziękczynna za dar życia Sługi Bożego oraz o łaskę jego beatyfikacji. Przed Mszą św. modlono się w kruchcie kościoła przy sarkofagu o. Anzelma, polecając jego wstawiennictwu wszystkich proszących o modlitwę o łaski za jego przyczyną.

W obchodach rocznicowych wzięły udział siostry z pobliskich wspólnot, na czele z obecną m. Błażeją Stefańską, przełożoną generalną, a także liczni wierni.

W wygłoszonym kazaniu O. Ernest poruszył ewangeliczny temat wiary, o którą powinniśmy nieustannie prosić Boga, do czego inspiruje nas w swoim nauczaniu także o. Anzelm. Sługa Boży zachęca do pokornej i wytrwałej modlitwy, do pogłębiania naszej wiary „która życie życiem czyni, podnosi, uszlachetnia, zapewnia mu byt i szczęśliwość wieczną.”

Wspólnotowe przeżywanie rocznic Założycieli Zgromadzenia daje siostrom okazję do wzajemnego umacniania się w powołaniu i charyzmacie, czerpania z dziedzictwa duchowego Zakonu i swojego Zgromadzenia. Niech Sługa Boży o. Anzelm wyprasza nam u Dzieciątka Jezus łaskę wiary, która „ożywia miłość i przemienia ją w świętość życia” (DMD XIV,7).

s. Imelda Kwiatkowska

---

Kazanie o. przeora Ernesta Zielonki OCD wygłoszone podczas Mszy świętej o łaskę beatyfikacji Sługi Bożego Anzelma Gądka,  w 53. rocznicę jego śmierci. Łódź, 15 X 2022 r.

„Jezus powiedział swoim uczniom przypowieść, że zawsze powinni się modlić i nie ustawać. Czy jednak Syn Człowieczy znajdzie wiarę na ziemi, gdy przyjdzie?” (Łk 18, 1. 8)

Nieustanna, wytrwała modlitwa i wiara, która wszystko przetrzyma, która się nie obraża, gdy sędzia na początku mówi „nie”, która daje moc, aby ciągle pukać. 53 lata temu do bram wieczności zapukał o. Anzelm. Jest to dla nas, karmelitów, dzień szczególny, gdyż oddajemy w nim cześć św. Teresie od Jezusa, kobiecie wielkiego ducha, a przede wszystkim głębokiej wiary. Taki też był o. Anzelm.

Zanim przejdziemy do jego rozważań o wierze, wspomnę krótkie świadectwo brata Adama Ryszki OCD (1927-2002), który przez wiele lat był w naszym łódzkim klasztorze kucharzem i znał o. Anzelma z jego ostatnich lat pobytu tutaj w Łodzi. Gdy kiedyś zapytałem br. Adama o o. Anzelma, czy był on święty, jak to z nim było?

Br. Adam odpowiedział, że dla niego o. Anzelm był święty! Nie wiedział czy wcześniej był, ale pod koniec życia na pewno był święty. Trzeba dopowiedzieć w tym miejscu, że br. Adam był z pochodzenia Ślązakiem, więc nie „owijał w bawełnę”, ale szczerze mówił to, co myślał. Gdy więc zapytałem, po czym poznał tę świętość o. Anzelma, odpowiedział, „bo on z taką pokorą i prostotą przychodził do kuchni, by poprosić o coś do zjedzenia, gdyż miał swoje lata i nie wszystko mógł jeść…”. Natomiast cała reszta mądrych dzieł, które zdziałał o. Anzelm nie interesowały br. Adama.

Dla Sługi Bożego pokora i wiara były bardzo istotne. W jednym ze swoich pism zadaje sobie pytanie: „Co nam daje wiara? Życie wieczne! Jakże porywające i olśniewające są jej prawdy! Jakże uszlachetnia wiara nasz rozum i kształci go nie zwodniczymi wymysłami rozumu, lecz pewnością Boskiej wiedzy! Jakże wysoka ta wiedza, przewyższająca wszystko, co najinteligentniejsze umysły zdobyły, wyższa ponad pojęcia wszystkich duchów anielskich. Małe dziecko przez swoją wiarę więcej rozumie, niż najmędrszy filozof ze swoim naturalnym pojęciem! Dla nauki, dla sztuki, dla techniki, która z nauki płynie, ludzie tego świata tracą siły, zdrowie, majątek, a nawet sam rozum, by błądzić w mgławicy swych teorii i dociekań; dla prawdy zaś, którą Bóg podaje, która życie życiem czyni, podnosi, uszlachetnia, zapewnia mu byt i szczęśliwość wieczną, są i pozostają, jak kłody nieczułe” (DMD XIV, 3).

Pytanie bardzo aktualne również w dzisiejszych czasach, nie tylko dla ludzi młodych, lecz także dla starszych: po co wierzyć? Co mi daje wiara? Co to zmienia?

Ojciec Anzelm daje nam bardzo prostą odpowiedź: wiara „która życie życiem czyni, podnosi, uszlachetnia, zapewnia mu byt i szczęśliwość wieczną”. Myślę, że o. Anzelm bardzo by się „dogadał” z Janem Pawłem II, szczególnie w kontekście jego encykliki „Fides et ratio”. Dla Papieża był to temat wyjątkowo ważny i bliski, iż wiara i wiedza nie stoją w sprzeczności. To właśnie obecnie próbuje się je przeciwstawić na wszelkie możliwe sposoby, a nam, chrześcijanom, usiłuje się wmówić, że jako wierzący jesteśmy ludźmi trochę „ułomnymi”. Ojciec Anzelm w tym krótkim fragmencie pokazuje, że tak nie jest, ale że to właśnie wiara „życie życiem czyni”.

Benedykt XVI natomiast, pytany, dlaczego chrzcić dzieci, czy jest to godziwe, odpowiedział: tak, aby życie uczynić dobrym. Ale to właśnie wiara czyni życie dobrym.

Ojciec Anzelm, gdy pisze, aby „zawsze mieć wejrzenie na Ojca, zawsze podnosić myśl do Boga, zawsze słuchając głosu Ojca, nawiązywać z Nim miłosną rozmowę o tym, co się od Niego słyszy”, rozumie modlitwę podobnie jak św. Matka Teresa.

Czasami zastanawiamy się, jak można stale się modlić, czy nieustannie trwać w skupieniu, i popełniamy odwieczny błąd myśląc, że chodzi tu o „głowę”, o napięcie umysłu, podczas gdy, na co dzień, naszym umysłem, co najwyżej pół minuty – jak jest dobrze - dajemy radę się modlić, lecz stale modlić się umysłem - nie łudźmy się - tego to nawet św. Matka Teresa nie potrafiła. Mówiąc, zatem o modlitwie, ciągle myślimy o skupieniu intelektualnym, podczas gdy św. Teresa miała na myśli skupienie, które nazwałbym interpersonalnym. Tak, to również przedstawia o. Anzelm, pisząc: „mieć wejrzenie na Ojca”. Jest to jakby echo słów św. Matki: „Ty patrz na Tego, który na ciebie patrzy”. Powtórzył to również dwa wieki później prosty chłop z Ars, którego św. Jan Vianney, zainteresowany jego wpatrywaniem się w Najśw. Sakrament, zapytał, co tu robi: „Ja patrzę na Niego a On patrzy na mnie”.

Święta Teresa, gdy uczy o modlitwie, zachęca także, aby poszukać sobie towarzystwa, a jakie może być lepsze towarzystwo od towarzystwa Jezusa? Radzi więc siostrom, aby patrzyły na Niego i pozwoliły, by On patrzył na nie. Czyli, trzeba mieć zawsze to wejrzenie na Ojca, podnosić myśl, ale również ciągle słuchać głosu Ojca. Właśnie chodzi o to, by słuchać. My zatem na modlitwie ciągle musimy uczyć się milczenia.

Nie wiem, kto nam to wbił do głowy, że na modlitwie, to musimy „zagadać na śmierć” Pana Boga. Nie ma jednak takiej potrzeby. Lepiej, żeby to Pan Bóg nas „zagadał na śmierć”. On ma nam naprawdę więcej do powiedzenia, tylko my musimy nauczyć się Go słuchać. Wiemy jednak doskonale o tym, że problem zaczyna się w tym, że drugiego człowieka nie umiemy słuchać, a co dopiero Boga! Uczmy się, więc słuchać drugiego człowieka, a może dojdziemy do umiejętności słuchania głosu Ojca, nawiązując z Nim miłosną rozmowę o tym, co się od Niego słyszy.

Zdaje się nam również czasem, że modlitwa jest jakimś wielkim trudem, czymś uciążliwym, a o. Anzelm – cytując św. Matkę Teresę – mówi, że jest to miłosna rozmowa o tym, co się od Niego słyszy. Potrafimy wszak np. w małżeństwie czule do siebie mówić, a przecież modlitwa jest czymś bardzo podobnym: mówić do Boga z czułością i z czułością Go słuchać

I kończy o. Anzelm: „Nigdy zaś nie ustawać w wołaniu, w proszeniu: Panie przymnóż nam wiary!” (DMD XIV, 6) Jest to u o. Anzelma znak wielkiej pokory i realizmu. Te wszystkie rzeczy o miłości, czułości i patrzeniu, są piękne i wzruszające, ale my – jak to mówiła św. Matka – aniołami nie jesteśmy, tylko ludźmi, więc słabości u nas bardzo wiele, zatem i modlić nam się trzeba z pewnym realizmem, wołając: przymnóż nam wiary, „bo nigdy – podkreśla o. Anzelm - dosyć nie możemy wierzyć i nigdy dosyć kochać uczynkami wiary”.

Przypomina mi się w tym miejscu wypowiedź mojej dawnej parafianki z Rzymu, która twierdziła, że jest bardzo wierząca, a może nawet za bardzo wierząca. Ale o. Anzelm, jak słyszeliśmy, nauczając twierdzi wręcz coś innego, że nigdy nie jesteśmy dosyć wierzącymi. Ciągle, więc musimy się tego uczyć, a tajemnicą nieustannej modlitwy, wytrwałej i mocnej wiary jest pokora i realizm.

Trzeba nam zatem o to Boga prosić, gdyż sami z siebie, to możemy mieć najwyżej dużo pobożnych myśli, ale gdy przyjdzie starość i trzeba z pokorą iść do brata Adama i poprosić o ugotowanie czegoś, to potrzebujemy bardziej niż pobożnych myśli, tej prostej, pokornej wiary. Ojciec Anzelm tak właśnie nauczał, a i z pokorą praktykował w życiu codziennym, w tym naszym łódzkim klasztorze. Amen.